Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?
- Uma Psikoloji
- 6 Eki
- 5 dakikada okunur
Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?
Borderline kişilik bozukluğu (BPD), duygular, düşünceler ve kişilerarası ilişkilerde belirgin dalgalanmalarla kendini gösteren bir ruhsal bozukluktur. Tanı kriterlerine göre duygusal istikrarsızlık, yoğun terk edilme korkusu, dürtüsellik, kimlik karmaşası ve intihar davranışları bu bozukluğun temel özellikleri arasında yer alır.
BPD, psikiyatrik sınıflandırmalarda “kişilik bozuklukları” başlığı altında yer alır. Bu bozukluk, bireyin iç dünyasında yoğun bir kaos yaratırken, dış dünyayla kurduğu ilişkileri de sık sık yıpratıcı hale getirir. “Sınırda kişilik” ifadesi ise bu bireylerin gerçeklikten kopmuş psikotik bir zihinle, tamamen sağlam bir kişilik arasında gidip gelen dinamik yapısını yansıtan bir kavramdır.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğunun belirtileri DSM-5’e göre dokuz başlık altında toplanır. Tanı için en az beşinin varlığı gerekir:
Gerçek ya da hayali terk edilmeden kaçınmak için çılgınca çabalar.
İlişkilerde uç noktalara savrulmak: birini idealize edip hemen ardından değersizleştirmek.
Kimlik karmaşası: Benlik algısında belirgin ve sürekli bir istikrarsızlık.
Dürtüsel davranışlar: Alışveriş bağımlılığı, madde kullanımı, kontrolsüz cinsellik.
Tekrarlayan intihar girişimleri veya kendine zarar verme davranışları.
Duygu durumunda ani ve yoğun değişimler (disfori, anksiyete, öfke vb.).
Sürekli bir boşluk hissi.
Uygunsuz, yoğun öfke ya da öfkeyi kontrol edememe.
Geçici, stresle ilişkili paranoyak düşünceler veya disosiyatif belirtiler.
Bu belirtiler, dışarıdan bakıldığında anlaşılması güç, hatta zaman zaman çelişkili gibi görünebilir. Ancak bu çelişkilerin altında oldukça tutarlı bir içsel acı vardır.
Borderline Kişilik Bozukluğu Olan Biri Ne Hisseder?
Borderline bireylerin iç dünyasında en baskın duygu yoğunluktur. Bu yoğunluk, mutluluğu da acıyı da uçlarda yaşamakla ilgilidir. Kimi zaman birkaç saat içinde bile bir duygudan diğerine savrulabilirler.
Birlikte oldukları insanların onları terk edeceğine dair sarsıcı bir korku taşırlar. Bu korku, partnerlerinin geç mesaj atması, terapistlerinin tatile çıkması ya da bir arkadaşın buluşmaya geç kalması gibi durumlarda tetiklenebilir. Bu tür durumlar onların zihninde "Ben değersizim, herkes beni terk eder" inancını harekete geçirir.
İlişkilerde Borderline: Yakınlık ve Terk Edilme Korkusu
İlişkiler BPD’li bireyler için hem yaşamsal bir ihtiyaç hem de acı veren bir kaynak olabilir. Sevdiklerine derinden bağlanır, zaman zaman onları neredeyse kusursuz görürler. Ancak en ufak bir hayal kırıklığı bu idealize edilmiş kişiyi bir anda “kötü” ve “zararlı” bir figüre dönüştürebilir.
Bu duygusal geçişler hem bireyin hem de ilişkideki karşı tarafın ruhsal dengesini zorlayabilir. Sık sık yaşanan bu gelgitler ilişkilere kaotik bir hava katar. Özellikle romantik ilişkilerde karşı taraf, hem çok sevilen hem de çok saldırıya uğrayan bir figür olabilir.
Kendilik Algısındaki Dalgalanmalar
BPD tanısı olan bireyler için “Ben kimim?” sorusu sıkça değişen bir cevaba sahiptir. Kimi zaman kendilerini çok güçlü ve başarılı hissederken, başka bir gün tam tersine değersiz ve yetersiz hissedebilirler.
Bu kimlik karmaşası sadece içsel bir deneyim değildir. Hayat seçimlerine de yansır. Meslek değişiklikleri, sık sık partner değiştirme, arkadaş gruplarında ani kopmalar bu dengesizliğin dışavurumları olabilir.
Borderline ve Öfke Patlamaları
Öfke, borderline kişilik bozukluğunda yoğun ve kontrol edilmesi zor bir duygudur. Genellikle küçük bir tetikleyici ile büyüyebilir. Ancak öfke sadece dışa değil, içe de yönelir.
Kendine zarar verme davranışları, değersizlik hisleri ve pişmanlık duyguları bu içsel öfkenin yansımalarıdır. Terapide bu öfkenin kökenine inmek, duygulara kelimeler kazandırmak ve güvenli ifade yolları oluşturmak büyük önem taşır.
Borderline'da Öz Kıyım ve İntihar Düşünceleri
BPD’li bireylerde intihar girişimleri ve kendine zarar verme davranışları (kesme, yakma, bileğini çizme vb.) oldukça yaygındır. Bu davranışlar intihar amacıyla yapılmasa da, yoğun duygularla baş edememenin bir yoludur.
Bu durum, bireyin yardım çağrısıdır aslında. Çoğu zaman “acımı gör” demektir. Dolayısıyla bu tür davranışlar asla görmezden gelinmemeli ve profesyonel bir değerlendirme yapılmalıdır.
Eşlik Eden Diğer Psikiyatrik Bozukluklar
Borderline kişilik bozukluğu genellikle başka psikiyatrik sorunlarla birlikte görülür:
Majör depresyon
Yaygın anksiyete bozukluğu
Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
Yeme bozuklukları (özellikle bulimia ve tıkınırcasına yeme)
Madde kullanım bozuklukları
Bu eş tanılar tedavi sürecini karmaşıklaştırabilir ancak terapistin bu yapıları ayırt edebilmesi, müdahale planının başarısını artırır.
Borderline Kişilik Bozukluğu Nasıl Teşhis Edilir?
Tanı süreci genellikle klinik gözlem, bireysel öykü ve psikolojik değerlendirmelerle gerçekleşir. Bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından detaylı bir görüşme yapılır. BPD tanısı koyarken diğer kişilik bozukluklarıyla (örneğin narsistik veya histrionik kişilik bozukluklarıyla) ayırt edilmesi gerekir.
Teşhis konulduktan sonra bireyin kendini bu tanımla özdeşleştirmesi yerine, belirtileri tanıması ve onlarla baş etmeyi öğrenmesi hedeflenir.
Borderline Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Borderline kişilik bozukluğu genellikle biyolojik ve çevresel etkenlerin birleşimiyle ortaya çıkar. En yaygın nedenler şunlardır:
Çocukluk çağı travmaları: Özellikle cinsel, duygusal ya da fiziksel istismar öyküleri
Duygusal ihmal: Duyguların bastırıldığı, görmezden gelindiği aile ortamları
Genetik yatkınlık: Ailede benzer ruhsal sorunların bulunması
Beyin işlevlerindeki farklılıklar: Özellikle duyguların düzenlenmesinden sorumlu alanlarda
Bu etkenlerin hiçbiri tek başına bozukluğu açıklamaz; genellikle iç içe geçmiş bir yapıda etki ederler.
Terapi Sürecinde Borderline ile Çalışmak
Borderline kişilik bozukluğu olan bireylerle terapi, yoğun bir duygusal emeği ve sabrı gerektirir. Terapötik ilişki bu kişiler için oldukça güçlü ve hassas bir bağdır. Terapiste yönelik idealizasyon, sonrasında da hayal kırıklığı ve öfke hissi sık görülebilir.
Bu nedenle terapistin sınır koyma, duygusal yansıtmalara direnç gösterme ve bireyle birlikte duyguları düzenleme kapasitesi kritik önemdedir. Seansların düzenliliği, terapötik çerçevenin korunması ve bireyin duygularına eşlik edilmesi iyileşme sürecinin temel taşlarıdır.
Kullanılan Terapötik Yaklaşımlar
DBT (Diyalektik Davranış Terapisi)
Borderline kişilik bozukluğunda en etkili yöntemlerden biridir. Duygu düzenleme, kişilerarası beceriler, bilinçli farkındalık ve krize müdahale becerileri üzerinde çalışılır.
Bireyin erken dönem yaşantılarının bugününü nasıl şekillendirdiği incelenir. Terk edilme, değersizlik, güvensizlik gibi şemalar hedef alınır.
Duyguların bilinçdışı kökenleri, geçmiş ilişkilerin bugüne yansımaları ve savunma mekanizmaları üzerinde çalışılır. BPD'nin arkasındaki içsel çatışmaların anlaşılmasına yardımcı olur.
Borderline Kişilik Bozukluğuyla Yaşamak: Hem Kişi Hem Yakınları İçin Zor Bir Yolculuk
Bu bozukluk sadece bireyin değil, ailesinin ve yakın çevresinin de ruhsal dayanıklılığını zorlayabilir. Ani öfke patlamaları, suçlamalar, duygusal manipülasyon olarak algılanan davranışlar ilişkileri yıpratabilir.
Ancak doğru sınırlar, bilgi ve destekle birlikte bu ilişkiler de iyileştirilebilir. Bireyin kendini olduğu gibi kabul etmesine yardımcı olmak, dönüşüm için temel bir adımdır.
Yakınlara Tavsiyeler: Anlamak, Sınır Koymak ve Destek Olmak
Davranışa değil, duygunun altındaki ihtiyaca odaklanın.
Sınır koymak şefkatsiz olmak değildir.
İlişkide “tüm sorumluluğu almak” yerine birlikte sorumluluk paylaşmaya çalışın.
Kendiniz için de destek alın.
BPD ile yaşayan biriyle sağlıklı bir ilişki kurmak mümkündür, ancak bu hem bilgi hem de öz bakım gerektirir.
Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavi Edilebilir mi?
Evet. Borderline kişilik bozukluğu tedavi edilebilen bir bozukluktur. Ancak iyileşme bir süreçtir ve zaman alır. Terapinin yanı sıra kriz anlarında ilaç desteği de gerekebilir.
En önemli faktörlerden biri, bireyin terapi sürecine düzenli katılım göstermesi ve içsel dünyasına dair farkındalık geliştirmesidir.
Umut Vardır: Terapiyle Dönüşüm Mümkün
Borderline kişilik bozukluğu, karmaşık bir yapıya sahip olsa da, duyguların düzenlenebileceği, ilişkilerin yeniden inşa edilebileceği bir iyileşme süreci mümkündür. Bu bozukluğu taşıyan bireyler, terapi yoluyla daha dengeli ilişkiler kurabilir, duygularını daha sağlıklı ifade edebilir ve kendilik duygularını yeniden yapılandırabilirler.
Bu yolculuk kolay değildir, ancak mümkündür. Her dönüşüm, bir cesaretle başlar.
Sıkça Sorulan Sorular | Borderline Kişilik Bozukluğu
Borderline kişilik bozukluğu kalıcı mıdır?
Borderline kişilik bozukluğu zamanla ve özellikle terapi desteğiyle belirgin ölçüde iyileşebilir. Duygusal düzenleme becerileri geliştikçe belirtiler hafifleyebilir ve birey daha sağlıklı ilişkiler kurabilir.
Borderline kişilik bozukluğu olan biri ilişki yürütebilir mi?
Evet, ancak ilişkilerde güven, sınırlar ve açık iletişim çok önemlidir. Birey terapiyle kendi duygusal tepkilerini daha iyi anladıkça ve yönettikçe ilişkiler de daha sağlıklı hale gelir.
Borderline kişilik bozukluğu ilaçla tedavi edilir mi?
İlaçlar BPD’yi doğrudan tedavi etmez. Ancak depresyon, anksiyete, öfke kontrolü gibi eşlik eden belirtiler için psikiyatrist uygun ilaç tedavisi önerebilir. Esas tedavi süreci psikoterapiye dayanır.
Borderline kişilik bozukluğu olan biri neden kendine zarar verir?
Bu davranışlar genellikle yoğun duygusal acıyı bastırmak, boşluk hissini gidermek ya da kendini “hissetmek” için ortaya çıkar. Yardım çağrısı olarak da değerlendirilebilir. Bu davranışlar asla küçümsenmemeli ve profesyonel destek alınmalıdır.
Borderline kişilik bozukluğu tanısı nasıl konur?
Tanı, bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılan detaylı görüşme ve değerlendirmeler sonucunda konur. Kişilik yapısını anlamak için uzun süreli bir gözlem ve güven ilişkisi gerekebilir.
Faydalı paylaşımlarımız için bizi Instagram'da takip edin!
İletişime Geçin!
Adres: Şişli / İstanbul
Telefon: +90 530 403 05 90 (Whasapp için Tıklayın!)
Ulaşım Kolaylığı
Gayrettepe Şişli'de bulunan ofisimiz Kağıthane, Mecidiyeköy, Beşiktaş, Nişantaşı, Bomonti, Etiler, Sarıyer, Maslak, Levent gibi semtlerden kolaylıkla ulaşabilirsiniz. Metro/metrobüs çıkışında bulunan ofisimiz İstanbul Avrupa yakasında merkezi bir konumda olup otopark imkanı da vardır.
Yorumlar